Τα πανηγύρια στο Δίστρατο και η απαγωγή του Δεσπότη

 

Του Χρ. Ντάλα

Η εκκλησία της Αγίας Τριάδας στο Δίστρατο υπήρχε από το 1881, όταν η περιοχή μας απελευθερώθηκε από τους Τούρκους. Ο Μητροπολίτης Σερ. Ξενόπουλος το 1884 αναφέρεται “εις μικρόν τινά πεπαλαιωμένου ναόν της Αγίας Τριάδας λειτουργούμενο  υπό ιερέων δύο”.

Παλαιά κάθε χωριό είχε και το πανηγύρι του.

Στο Δίστρατο (Πιστιανά παλαιάς Ελλάδας τότε) είχαμε της Τρίτη της Λαμπρής.

Τα διπλανά χωριά φρόντιζαν να μην συμπίπτουν οι ημερομηνίες των πανηγυριών για να μην υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των. Στη Φτέρη είχαν της Αγίας Παρασκευής (26/7), στην Ροδαυγή της Αγ. Παρασκευής-Παντελεήμονα (27/7), στην Ανεμοράχη της Παναγίας (15/8), στα πέρα Πιστιανά της Παναγίας (8/9).

Μετά τον πόλεμο υπήρξε πληθωρισμός και στα πανηγύρια, κάθε συνοικισμός το πανηγύρι του, κάθε μαχαλάς το δικό του. Στις θέσεις όπου υπήρχαν κάποια παλαιά εικονίσματα ξεφύτρωσαν εκκλησίες, οι οποίες φυσικά ήθελαν και το πανηγύρι τους. Σε μια νέα εποχή μπαίναμε, λεφτά άρχισαν να εμφανίζονται, ο κόσμος δεν είχε φύγε ακόμα, δεν μπορούσαμε να μείνουμε μόνο στα παραδοσιακά πανηγύρια. Στο Δίστρατο μας προέκυψαν τουλάχιστον ακόμη της Αγ. Φανερωμένης στο Τραπεζάκι, της Παναγίας στο Σιάντο, του Αγ. Αθανασίου στο Σινιάγκο, του Ευαγγελισμού στις Βάζες. Ακόμη για μικρά διαστήματα του Αη – Λια στα Τσουβαλεϊκα και του Αγ. Γεωργίου στα Παπαχρηστέϊκα.

Τελικά για το πανηγύρι του Διστράτου ο ανταγωνισμός προέκυψε από έναν συνοικισμό του χωριού, το Τραπεζάκι. Οι Τραπεζακιώτες μετά το 50 έχτισαν την δικιά τους εκκλησία την Αγία Φανερωμένη και διεκδίκησαν το πανηγύρι της.

Την ίδια ημερομηνία όμως Πεντηκοστή – Αγ. Πνεύματος μεταφέρθηκε και το πανηγύρι της Αγ. Τριάδας που μέχρι τότε γινόταν την Τρίτη της Λαμπρής. Πώς θα βολευθούν όμως δύο πανηγύρια ενός μικρού χωριού ταυτόχρονα;

Μήλο της Έριδος η Κυριακή της Πεντηκοστής επειδή η Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος σαν μισοεργάσιμη θεωρούνταν μειονεκτική. Περί το 70 για χρόνια το θέμα του χωριού ήταν το πανηγύρι της Κυριακής. Διεκδικητές οι Τραπεζακιώτες με την Αγ. Φανερωμένη και οι Ραχιώτες (οι συνικισμοί στο κέντρο λεγόταν και Ράχη) με την Αγία Τριάδα.

Μεγάλη αντιπαλότητα -βοηθούσαν και τα κομματικά- διαβουλεύσεις, τσακωμοί, χωρίστηκε το χωριό στα δύο. Έγινε και μια συνέλευση στην πλατεία, μας άκουσε και ο “δένδρος” -ένας είδος δρυς που αγέρωχος στέκει από παλαιά στο κέντρο της πλατείας. Επιχειρήματα, συνήγοροι εκατέρωθεν -από την πλευρά των Ραχιωτών θυμάμαι τον Στ. Ντάλα με ύφος φτασμένου δικηγόρου και ένα τσιγάρο στο στόμα.

Το θέμα είχε φθάσει σε αδιέξοδο όταν αποφασίσθηκε να δώσει τη λύση ο δεσπότης σαν ένα είδος δικαστήριο της Χάγης. Συνέβη τότε και ένα επεισόδιο με γούστο που έμεινε σαν “η απαγωγή του Δεσπότη”.

Κανονίστηκε να ανέβει ο δεσπότης στην πλατεία του χωριού για να λύσει τη διαφορά. Οι Τραπεζακιώτες όμως φοβήθηκαν ότι έτσι θα παίζαν εκτός έδρας και θα είχαν το πάνω χέρι οι άλλοι. Μπήκε μπροστά η αντικατασκοπεία και κατάφερε να εκτρέψει το  δρομολόγιο του δεσπότη. Μάταια οι Ραχιώτες περίμεναν με ψητά στην πλατεία. Οι Τραπεζακιώτες ήδη τραπέζωναν το δεσπότη, με κοκόρια στα Βοβλαίικα, την πρωτεύουσα του Τραπεζακίου κατά τον Τάκη Βόβλα. Για χρόνια το πάθημα με τον δεσπότη ήταν ένα είδος καζούρα που οι ηρωικοί Τραπεζακιώτες κάναν με υπερηφάνεια.

Παρά τη μάχη που κέρδισε όμως το Τραπεζάκι στον επικοινωνιακό τομέα, στο τέλος έχασε τον πόλεμο. Τελικά καθιερώθηκε η Κυριακή για το πανηγύρι της Αγίας Τριάδας και η Δευτέρα για την Αγία Φανερωμένη.

Η εξέλιξη ήταν η αναμενόμενη. Το πανηγύρι της Αγίας Φανερωμένης διατηρήθηκε μερικά χρόνια να γίνεται μέχρι το μεσημέρι της Δευτέρας όταν έφευγαν όσοι ταξιδιώτες είχαν μείνει. Τελευταία γίνεται μόνο η λειτουργία στην εκκλησία με λίγους ανθρώπους και τίποτα άλλο.

Γνώρισα το πανηγύρι όταν υπήρχε το χωριό και δεν είχαν φύγει οι άνθρωποι. Επρόκειτο για το γεγονός της κοινωνικής ζωής του χωριού που το περίμεναν όλο το χρόνο. Η επίδειξη της κοινωνικής θέσης, τα ζοριλίκια, το νυφοπάζαρο, ο χορός. Θέμα ολόκληρης της χρονιάς ποιος χόρεψε και ποια τον έβλεπε. Η σειρά στο χορό σε συνδυασμό με το τσίπουρο που είχε καταναλωθεί και με κάποιες προηγούμενες διαφορές αιτία για ομηρικούς καυγάδες. Θυμάμαι στο πανηγύρι της Τρίτης της Λαμπρής ολόκληρη την πλατεία να συμπλέκεται. Ακόμα έχω την εικόνα του Διογένη Κοντού να κρατά υψωμένο ένα τεράστιο θυμονόξυλο πάνω από τους συμπλεκόμενους -ευτυχώς τον πρόλαβαν πριν το κατεβάσει.

Αυτά τα πανηγύρια μας τελείωσαν μαζί με το χωριό. Τώρα όσα έχουν μείνει προσπαθούν να διατηρηθούν από τους εσωτερικούς μετανάστες της Αθήνας και της Άρτας. Πόσο μπορεί να διατηρηθούν αυτά τα πανηγύρια; Οι εσωτερικοί μετανάστες που πατάει το ένα πόδι μας στο χωριό αραιώνουμε, δεν καταφέραμε να κάνουμε τους νέους να ενδιαφέρονται.

Παλαιά τα πανηγύρια γινόταν σχεδόν αυτόματα.

Ερχόταν οι “κομπανίες” χωρίς να τους καλέσει κάποιος, πιάναν θέση στη πλατεία, μεγάφωνα δεν υπήρχαν δεν ενοχλούσε ο ένας τον άλλο. Άλλοι είχαν πελατεία, σε άλλους “τρείς λαλούν και δυο χορεύουν”. Για μαγαζί ήταν καθιερωμένο το μαγαζί του χωριού. Προετοιμασία δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη, τσίπουρα σέρβιρε, αργότερα εμφανίστηκαν οι μπύρες. Τώρα χρειάζεται μέριμνα για το μαγαζί, την ψησταριά, την ορχήστρα. Άρχισε και εφαρμόζεται το εισιτήριο και ο ελεύθερος χορός. Όλα αυτά χρειάζονται οργάνωση, έξοδα και άνθρωποι να τα αναλάβουν. Πόσο εύκολα βρίσκονται τέτοιοι άνθρωποι και για ποιο χωριό να το κάνουν;

 

Χρήστος Ντάλας